Meltdown - Oud vs Nieuw gedrag

Mijn gedachten rennen door mijn hoofd en door elkaar. Mijn hoofd zit vol en ik merk dat ik bang ben. Mijn lichaam geeft alle klassieke signalen daarvoor; hart slaat veel sneller, mijn ogen dwalen over alles zonder veel te zien, mijn ademhaling is veel sneller dan normaal. Voor mij is het ergste dat ik mijn zelfcontrole verlies, mijn grip op mijn reacties en het masker waarmee ik mijn uitspraken normaal gezien filter.

Dit is in het kort mijn zogenaamde meltdown. Een meltdown is niet iets wat alleen kinderen met autisme hebben, ook volwassen autisten lopen hier van tijd tot tijd tegen aan. En voor elke autist is een meltdown anders. Er zijn zeker wel overeenkomsten tussen meltdowns en ze zijn stuk voor stuk extreem rot.

Wat is een meltdown voor mij?

Zoals eigenlijk alles op dit blog schrijf ik dit uit eigen ervaring, mijn kijk op de wereld. Zoals ik al schreef is een meltdown voor iedereen anders. Mijn meltdowns kenmerken zich door een verlies van mijn sociale masker en het niet meer in staat zijn tot sociale interactie. Het uit zich vaak in boosheid en verdriet. Antwoorden op vragen zijn kort en met een boze toon. Ook kan ik geen begrip meer opbrengen voor stoorfactoren. Het gaat verder dan overprikkeling, waar ik dan nog “normaal” kan reageren, kan ik tijdens een meltdown niet redelijk meer nadenken. De wereld is me te veel op zo’n moment.

Hoewel het van buiten misschien lijkt dat ik boos ben, ben ik eigenlijk bang. Angst is de aanjager van mijn boosheid. Frustratie viert hoogtij en de redelijkheid is nergens te bekennen. Als iemand me probeert te helpen door tegen me te praten, sluit ik hun buiten. Dit meer omdat ik niet in staat ben om uit te leggen wat de meltdown heeft veroorzaakt. Ik kan er niet over praten. Mijn gedachten vliegen door mijn hoofd en ik heb er geen controle meer over. Op het ene moment kan ik kwaad zijn en het volgende moment zit ik bijna te huilen.

Mijn oude gedrag

Toen ik niet wist dat ik autistisch ben, was ik wanhopig bezig om mezelf onder controle te krijgen. Het verlies van zelfcontrole was voor mij het ergste wat er kon gebeuren. Ik verloor de grip over mezelf en mijn emoties. Dat maakte me bang en kwaad. Met woorden haalde ik uit naar mijn omgeving en duwde ik iedereen weg. Ik was niet meer in staat om te zien dat er mensen waren die me oprecht wouden helpen. Maar praten over hoe ik me voelde kon ik ook niet. Ik was niet in staat om uit te leggen dat alles me te veel was. Ik keerde me volledig in mezelf en was niet in staat om te vertellen wat er aan de hand was. Dit ging dan vaak over in het wegdrukken van de emoties die ik voelde. Daarmee greep ik mijn zelfcontrole terug, dacht ik, en “loste ik het probleem op”.

Kort gezegd deed ik aan struisvogel politiek; ik stak mijn hoofd in het zand en wachtte tot de “bui” over was. Hulp die geboden werd zag ik niet als zodanig. Tijdens een meltdown was ik soms een ander mens. Dat was weer voer voor de boosheid die ik op mezelf richtte. Ook snapte ik niet waarom het andere mensen om me heen wel leek te lukken om met dit soort dingen om te gaan. Ik was tenslotte niet anders dan mensen om me heen, dus waarom konden zij dit soort situaties oogwaarschijnlijk zonder problemen aan en ik niet? Opnieuw, ik wist op dat moment niets van autisme en meltdowns. Volgens mijn eigen gedachten “stelde ik me aan” en “moest ik maar normaal doen”.

Dit gedrag heeft me veel gekost. Het zorgde voor ruzies, onbegrip, breuken in relaties, verlies van vriendschappen en heeft uiteindelijk (mede) naar mijn depressie geleid.

Het besef dat ik anders ben

Zoals met veel meer dingen werd ook dit gedrag me duidelijk toen ik de diagnose autisme kreeg. Door meer en meer te lezen en verhalen van andere autisten te horen, kwam bij mij langzaam het besef dat er zoiets bestaat als een meltdown. Meer en meer verhalen die ik las en hoorde, bevestigde voor mij dat het hebben van een meltdown onderdeel is van autisme. Het is de noodrem die mijn hersenen gebruiken als het allemaal te veel word. Het is een “alarm fase rood”, een “mayday mayday”, een “S.O.S.” en nog vele andere bewoordingen.

Langzaam kwam bij mij het besef dat mijn manier van omgaan met een meltdown zaken alleen maar verergerde. Uit een meltdown komen duurde bij mij dagen, soms zelfs weken. Niet dat ik dagen volledig in een meltdown bleef, maar ik bleef op het randje zweven en een klein zetje was dan voldoende om me weer over het randje te krijgen. Hulp werd wel geboden, maar dat accepteerde ik niet. En dat heeft bij mij gezorgd voor een periode van rouw. Berouw over hoe het eerder in mijn leven gelopen was. Berouw van dingen die ik gezegd en gedaan had. Maar uiteindelijk leidde die periode naar acceptatie. Het verleden kan ik niet veranderen. Het enige wat ik kan doen, is het beter doen in de toekomst.

Nieuw gedrag

Hoewel ik nu weet dat het gedrag wat ik vertoon onderdeel is van een meltdown, is het nog steeds niet makkelijk om tijdens een meltdown te communiceren. Wel heb ik tegenwoordig minder meltdowns dan dat ik had. Onderdeel daarvan is natuurlijk dat ik steeds beter weet hoe mijn autisme er voor mij uitziet. Ook weet ik nu beter wat mij overprikkeling geeft en wat ik kan doen om te ontprikkelen.

Een meltdown ziet er nog steeds hetzelfde uit voor mij. Wel moet ik zeggen dat ik tegenwoordig het meer zie als een tsunami terwijl ik op het strand sta. Ik hoor het tsunami alarm luid en duidelijk afgaan, maar ik weet ook dat die kilometers inlands gaat slaan… En dat betekend voor me dat ik geen kant op kan. Dat is het begin van een meltdown die ik niet meer kan ontkomen. Het roept angst op en vaak ook boosheid gericht op mezelf. Ik trek me in mezelf terug en word voor mijn omgeving onbereikbaar. Het is niet gemakkelijk om met me te praten.

Maar ik probeer het beter te doen dan vroeger. Het is nog iets waar ik heel veel aan moet werken, en het is zeker niet gemakkelijk. Maar ik probeer nu om, als het ergste van de meltdown gepasseerd is, met iemand over de aanleiding te praten. Zoals gister met een begeleider van mij waar ik heel goed mee kan praten.

Zij hoorde bij binnenkomst al dat er iets was. Mijn antwoorden waren kortaf en mijn blik stond op onweer. In het begin van het gesprek gaf ik aan dat ik niet goed in mijn vel zat maar er niet over wou praten. Ze reageerde begripvol en wou me de ruimte geven om eruit te komen. Het enige wat ze erbij aangaf was dat ze mij “in oud gedrag” zag vervallen. En daarmee brak ze door de muur heen die ik om mezelf had opgetrokken. In eens besefte ik mij dat ze gelijk had! En ik heb mezelf voorgenomen om het beter te doen. Dus ben ik (met moeite) gaan praten. Over de aanleiding van de meltdown en waar ik precies mee zat, hoe mijn gedachten in mijn hoofd in rondjes gingen.

Daarmee viel er een last van mijn schouders, ik kon mijn gedachtes onder woorden brengen en mijn probleem bespreekbaar maken. Uiteraard heb ik veel geluk dat ik begeleiders heb die geduldig kunnen luisteren. Ook heb ik het voordeel dat ik verbaal best sterk ben, het onder woorden brengen van gedachten lukt me meestal aardig. Het beginnen met praten was een enorme drempel voor me, maar toen de dam eenmaal gebroken was ging het goed.

Tijdens een meltdown praten?

Toch even terug komen op de communicatie tijdens een meltdown. Het gesprek met mijn begeleiding was gister, de dag na mijn meltdown. Tijdens het gesprek hadden we het ook over het praten tijdens een meltdown. Kort gezegd; dat kan ik niet. Ik heb dan niet de ruimte om op een neurotypische manier te communiceren.

Wat ik dan begin te doen is het plaatsen van afbeeldingen en liedjes op sociale media. Het zijn soms afbeeldingen waarmee ik aangeef hoe ik me voel, soms zijn het liedjes met een betekenis die alleen voor mezelf duidelijk is op dat moment. Het is geen effectieve manier van hulp vragen, want ik kan ook op die manier posten als ik me prima voel. Maar het verschil zit hem wel in de chat. Als ik me prima voel, kan ik ook prima zitten chatten via bijvoorbeeld Messenger of WhatsApp. Maar tijdens een meltdown niet, dan reageer ik niet of nauwelijks.

Als het echt nodig is kan ik tijdens een meltdown wel praten, maar het kost me enorm veel energie. Normaal kost sociale interactie me al energie, maar tijdens een meltdown vertienvoudigd dat. Het betekend ook dat ik sneller korte antwoorden geef en vaak zonder dat ik me zorgen lijk te maken over hoe het overkomt. Mijn doel is dan het gesprek zo snel mogelijk te beëindigen, op wat voor manier dan ook.

Leerdoel

Hoewel het beter gaat dan in het verleden, blijft het voorlopig een groot leerdoel van me om hier beter mee om te gaan. Ik kan al verschillende dingen bedenken wat me zou kunnen helpen om er beter mee om te gaan:

• Eerder na een meltdown iemand opzoeken om er over te praten
• Als ik een meltdown voel aan komen, dit kenbaar te maken via een vooropgezet (nader te bepalen) signaal
• Tijdens een meltdown misschien een kaartje of iets dergelijks kunnen tonen met daarop wat iemand voor me kan doen
• Begrip creëren voor dit soort meltdowns en mensen informatie geven over wat ze kunnen doen

Misschien zijn er nog wel veel meer dingen die ik zou kunnen doen, maar zoals ik schreef het is een groot leerdoel. Maar de eerste stap heb ik al gezet; ik weet dat ik dit kan hebben. En nu is het zaak er beter mee om te gaan voor mezelf en mijn omgeving.

Elke dag een beetje beter, een stapje vooruit en verder in de ontdekking van deze neurodiverse wereld.