Omgaan met validisme

De maatschappij heeft een probleem. Een probleem met afwijkingen. Zodra je afwijkt van wat de maatschappij ziet als de norm, wordt je buiten gesloten. Dit gebeurd niet altijd bewust, of met verkeerde bedoelingen. Toch zorgt het voor problemen voor mensen. De wereld van de mens is gemaakt door de meerderheid, of in ieder geval door de mensen die zich macht hebben toegeëigend. Minderheden, de afwijkingen, hebben (zoals de naam al impliceert) minder in te brengen.

Validisme

Soms word er gesproken over validisme, maar wat betekend dit nu eigenlijk?

Validisme is sterk aanwezig binnen de maatschappij waarin we leven. Het idee dat mensen die afwijken op een bepaalde manier automatisch minder zijn. Het heeft te maken met de vooroordelen die mensen hebben. Zodra iemand word verteld dat een persoon die ze kennen een afwijking heeft, worden er automatisch aannames over de afwijking gemaakt.

We kunnen wat dat betreft in mijn ogen vergelijkingen trekken met racisme, iets wat door de #BlackLivesMatter beweging erg goed op de kaart is gezet de afgelopen tijd. Het stelselmatig uitsluiten van mensen door een maatschappij is niet goed. Hoewel soms in de ogen van de heersende klasse nodig of soms zelfs wenselijk, maakt het niet juist. En hoewel ik een cis blanke man ben van gemiddelde leeftijd (en dus ongeveer overal binnen “Het Westen” tot de meerderheid behoor) wijk ik in 1 deel af van de mensen om me heen. Misschien komt het daardoor dus ook wel dat ik heel goed begrijp waar mensen tegen aan lopen.

Het autisme stigma

Zelf heb ik een grote mond en stel me weerbaar op tegen mensen met vooroordelen over autisme. Ik besef me heel goed dat er een stigma is rond autisme. Neurotypische mensen beseffen zich niet echt hoe het kan zijn voor autisten. Het onbegrip, de vooroordelen en het uitsluiten bijvoorbeeld. Dit is iets waar tegenwoordig meer en meer over gepraat word binnen de samenleving. Het debat is geopend over het feit dat er mensen zijn binnen de maatschappij die gemarginaliseerd worden op basis van hun afwijking van de norm.

Het is belangrijk om te luisteren naar wat de mensen die dit ervaren te vertellen hebben. We moeten als samenleving ons beseffen dat we dat zijn, een samen-leving. Ieder mens is verschillend, ieder mens is anders ten opzichte van een ander. Dit maakt de maatschappij divers en, in mijn ogen, mooi. Als we allemaal hetzelfde zouden zijn, wordt het leven alleen maar saai. Maar we moeten ook samen met elkaar leven en van dat leven iets moois maken.

Angst door het stigma

Feit is dat er de nodige vooroordelen zijn rond autisme. In het algemeen bewustzijn worden autisten gezien als mensen die geen volwaardige rol kunnen vervullen in de samenleving. Daardoor is het voor autisten soms heel moeilijk om aan hun omgeving te vertellen dat ze autistisch zijn. Ze zijn bang om het hun omgeving te vertellen, omdat die hun dan anders gaat behandelen. Van het één op het andere moment behoren ze tot een minderheid. En dat heeft gevolgen. Mensen gaan anders naar hun kijken, hun anders behandelen. Dit gebeurd vaak door onbegrip en onwetendheid. Mensen weten niet wat autisme betekend of wat het precies inhoud. Ze kennen eigenlijk alleen voorbeelden van TV en films. Iets wat begrijpelijk is, maar (vaak) niet juist.

Ieder mens is anders. Autisten zijn ook gewoon mensen, wat dus betekend dat iedere autist ook anders is. Maar door het stigma rond autisme, hebben mensen hun oordeel al klaar over een autist. Ze weigeren vaak ook verder te kijken of informatie te verzamelen. En daar ligt het probleem volgens mij. Mensen weigeren hun kennis te verbreden en uit te dagen.

Er is me verteld dat er ook mensen zijn die niet in staat zijn om dat te doen. Maar volgens mij komt het meer neer op het niet willen verlaten van hun “veilige bubbel”. Mensen willen dat de wereld voorspelbaar is. Dat het werkt zoals ze denken en dat het geen onverwachte dingen doet. Door mijn late diagnose werd mijn wereld op de kop gezet. En kwam ik er achter dat er heel veel dingen anders waren dat ik dacht. Misschien is dit mijn voordeel geweest, maar het betekende onder andere dat ik weer opnieuw moest beginnen met leren over de wereld.

Passief validisme

Niet altijd is het de bedoeling om validistisch te zijn. Soms is het zelfs goed bedoeld, uit een gevoel van bescherming van een ander. Waar mensen niet bij stil staan is hoe dit over kan komen naar de mensen die ze zo behandelen. Een simpel voorbeeld is het afmaken van zinnen bij stotteraars. Je ziet iemand worstelen met het vormen van een zin en wil diegene helpen met het afmaken van de zin. Dit is goed bedoeld, je wilt helpen, maar voor de stotteraar kan het erg vervelend zijn. Zeker als je het verkeerde woord afmaakt. Of iemand niet langer laat uitpraten door steeds zijn verhaal te onderbreken met een aanvulling.

Ander voorbeeld is het overslaan van iemand bij de verdeling van taken, enkel om de reden dat iemand een afwijking heeft. Je zou versteld kunnen staan van de mogelijkheid van iemand als je diegene een kans bied. Misschien heeft iemand wel extra hulp nodig bij het uitvoeren van de taak. Maar als die hulp geboden wordt, kan iemand boven het stigma uitstijgen en je laten zien dat ze het kunnen. Uiteraard moet je wel redelijk blijven. Een doof persoon een telefonisch interview laten doen, is nu niet echt de juiste manier van kansen bieden. Maar een blinde zou dat die taak zonder problemen kunnen doen.

Autisten zijn mensen. Mensen wiens brein op een andere manier werkt dan die van neurotypische mensen. Een probleem is vaak dat je van de buitenkant niet kunt zien dat iemand autist is. Door het stigma wat er leeft in de samenleving is het voor autisten ook niet altijd even eenvoudig om te vertellen dat ze autistisch zijn. En dat zorgt voor extra problemen. Waardoor weer extra stigma word veroorzaakt. Autisten die geen juiste hulpmiddelen hebben vallen regelmatig uit van werk. Door het niet begrepen worden door hun omgeving en het niet goed begrijpen van hun omgeving, worden veel autisten depressief. En pas als ze in de problemen zitten, niet meer verder kunnen en ontploft zijn, wordt het voor de buitenwereld duidelijk dat ze autistisch zijn. En groeit het stigma weer van autisten die niet kunnen werken. Autisten die alleen maar depressief zijn.

Verandering en genezing

Het veranderen van dit stigma en het voorkomen van validisme is een lang, en niet eenvoudig, proces. Het zit in de natuur van de massa om te zorgen voor de massa. Geschiedenis word geschreven door de overwinnaar, door de sterken. De zwakken, de afwijkenden, de “anderen” worden vaak vergeten. Vandaag zien we meer en meer dat er tegengas word gegeven. Na decennia van onderdrukking en uitsluiting is #BlackLivesMatter in Amerika sterker dan ooit, er worden rechten gegeven aan LGBTQIA+ mensen en langzaam aan zien we de succesverhalen verschijnen.

Maar er is nog een hele lange weg te gaan. De geschiedenis is geschreven door de meerderheid. Maar dat is geschiedenis. Het is tijd voor de mens om zich te beseffen dat er ook andere mensen leven op deze wereld. Dat er mensen zijn die anders zijn dan zij. Zij het anders door cultuur, manier van leven, geaardheid of beperking (fysiek of mentaal). We zijn allemaal mens. We zijn allemaal op deze wereld om er het beste van te maken.

En het word tijd voor de massa om te luisteren naar de minderheid. Om ook die minderheden de ruimte te geven om zich goed te voelen in het geheel. De kans te krijgen om bijdragen te leveren, net als iemand die wel bij de massa hoort. En een goed begin is bij jezelf. Kijk naar wat je zelf denkt over iemand die afwijkt van jezelf. En ga er iets over opzoeken. Google het voor mijn part. Kijk eens over de dingen die je dacht over het onderwerp kloppen. Wees nieuwsgierig naar elkaar.

Zelf ga ik nog een stap verder door open en eerlijk te vertellen over mijn autisme. Door de wereld te vertellen hoe ik tegen onderwerpen aan kijk en wat ik er van vind. Daarnaast sta ik altijd open voor vragen. Als iemand iets van me wil weten, zeker als ik daarin afwijk van de massa, probeer ik open en eerlijk antwoord te geven. Ik bevind me in de positie dat ik dat veilig kan. En mijn hoop is dat meer en meer mensen die zich in wat voor minderheid dan bevinden, de veiligheid vinden om hetzelfde te kunnen doen.

Niets over ons zonder ons

Tenslotte nog dit. Mira Thompson legt in onderstaande video nog meer uit over validisme: